چگونگی شکل گیری شبکه شهری استان گیلان (نمونه ای از نظام شهری نوپا در کشور)

شرایط طبیعی و اکولوژیکی گیلان سبب شده است تا این سرزمین تحولات اجتماعی و اقتصادی متفاوتی را پشت سر بگذارد؛ چرا که گیلان در پناه حصار کوهستانی و جنگل های انبوه آن کمتر مورد یورش مهاجمان و نفوذ حکومت های مرکزی قرار گرفته است و از دیر باز مساعدت منابع آب و خاک موجب برتری زندگی روستایی شده است که حول محور بازارهای روستایی و شهرهای کوچک محلی اداره می گردیدند. بدین ترتیب عدم یکپارچگی سیاسی و اقتصادی گیلان نیز برپایی شهرهای بزرگ و تکامل شبکه شهری را به تعویق انداخته است. به گونه ای که شهرهای عمده این استان از اواسط دوره صفوی و پس از یکپارچگی و الحاق کامل آن به حکومت مرکزی شکل گرفته اند. از آغاز عصر قاجار و حضور و سلطه امپراتوری روسیه در شمال ایران، نظام شهری گیلان تحت تأثیر روابط اقتصادی وابسته به این کشور تکامل یافت. از آغاز دوره پهلوی، همزمان با اوج گیری شهرنشینی در کشور، با قطع روابط استعماری گیلان از روسیه و پیوند محکم تر آن با اقتصاد کشور، شبکه جدیدی از شهرهای میانی و کوچک در ولایات مختلف گیلان به وجود آمد. با این حال تا دهه اخیر، جمعیت روستایی و روستانشینی شکل برتر زندگی اجتماعی و اقتصادی گیلان به شمار می رفت. درواقع، شرایط طبیعی مساعدی همچون فراوانی منابع آب و حاصلخیزی خاک، شبکه ای از سکونت گاه های روستایی مبتنی بر فعالیت های کشاورزی را در جلگه های گیلان توسعه داده است. به همین دلیل روستاییان بجای پیوندهای اجتماعی و اقتصادی با بازارهای شهری، در پیوند با مجموعه ای از بازارهای روستایی دایمی یا هفتگی قرار داشتند که از سازوکارهایی در چارچوب اقتصادی محلی و سنتی برخوردار بودند.